معرفی یک کتاب ...

هویت ملی وملی گرایی و قومیت آذربایجان پس از شوروی

2005

جیلان توکلو اوغلو

اسمیت به دولت های جهان سوم توصیه می کند . سخت تلاش کنند که گروههای قومی مختلف را کنار هم نگه دارند. چه رسد به ساخت یک ملت یا ملت سازی.

در زمان فروپاشی شوروی آذربایجان مدت ها زیر فرهنگ شوروی بود.با فروپاشی و شکل گیری ملل و دول جدید مستلزم بازسازی فضای فرهنگی ، سیاسی و قومی است.که مشخصه شکل گیری دولت - ملت در قرن 20 است.دول قدیمی دست اقلیت بود.ولی دول قرن 20 مشارکت جمعیت گسترده تری را در بر می گیرد. از این رو فضای بیشتر برای جنبش های قومی ومذهبی باز می کند.

چهار الگوی تاریخی اصلی شکل گیری دولت - ملت :1- غربی  2- مهاجر  3- قومی   4 - استعماری

غربی : سرزمین حول یک هسته قومی مشخص ساخته می شود. که در آن سایر گروههای قومی و منطقه ای به طور متوالی با اتحاد ، ازدواج و اجبار  و .... به هم متصل می شوند.

قومیت : آنچه خواسته می شود. تبدیل این قومیت ها به ملت های با قلمرو ، اقتصاد ، حقوق قانونی و نظام آموزشی خاص خود است. آذربایجان تلفیقی از دو الگوی غربی - قومی است. قومیت گرایی و بومی گرایی میراثی از شوروی است. در ملت و ملیت به مرزهای سرزمینی اشاره می شود مثل ایرانی و چینی و ...

در حالی که قومیت به چند عامل فرهنگی مانند زبان ، مذهب ،هویت ، و بومی گرایی اشاره دارد .آذربایجانی

باید دید فشار گروه های ملی زیاد است یا قومی و فرعی. ناسیونالیسم با قومیت گرایی فرق دارد . ولی قومیت می تواند به سمت ناسیونالیسم حرکت کند.

تضاد نخبگان سیاسی آذربایجان بر سر دو ایدئولوژی است. ایدئولوژی ترک گرایی اپوزیسیون و ایدئولوژی آذربایجانی حکومت.مناقشه قره باغ نیروهای مردمی را بر علیه حزب کمونیست آذربایجان بسیج کرد.در سال 1369 بر سر درگیری ارمنستان و آذربایجان ارتش روسیه وارد آذربایجان شد.وهمین احساسات ضد روسی و پان ترکیسم را افزایش داد.و ایران هم یاور روسیه بود و احساسات ضد ایرانی هم شد.و غرب حمایت می کرد.علی اف به روسیه اطمینان داد.و ترس ترکیه را خنثی کرد.و روابط با ایران را توسعه داد.حیدر علی اف سیاست خود را ترکی آذربایجانی اعلام کرد.

آذربایجان خوجالی را ازدست داد ومنجر شد الچی بی رییس جمهور شود و آنهم برای حفظ تمامیت ارضی و قره باغ بود.

با پیروزی علی اف احساسات پان ترکیستی متعادل تر شد.در آذربایجان دو ایدئولوژی متضاد ترکیستی و آذربایجانیسم وجود دارد.حیدر علی اف با حل این تضاد به ریاست جمهوری رسید.

آذربایجانی های ایران هنوز وارد این تضاد نشده اند.در حالی که الچی بی خود را سرباز آتاترک معرفی کرد.

پرچم آذربایجان سه رنگ است.آبی نشانه ترکیسم و قرمز مدرنیزاسیون و سبزنشانه اسلام است.اما ایدئولوژی رسمی آذربایجان این نیست.

محمد امین رسول زاده اولین رییس جمهوری بود که حکومت ترک آذربایجانی بنا نهاد.او میگفت ملت آذربایجان نگویید . ملت ترک آذربایجان بگویید.

حیدر علی اف گفت ایدئولوژی ما آذربایجانیت است.در داخل آذربایجان جنگ فرهنگی است.حیدر علی اف زبان ترکی را به زبان آذربایجانی تغییر داد.و واژه ی میللیتچی یعنی وطن پرست را رایج کرد.